پروتوتایپ نرم‌افزار چیست؟

طراحی Prototype نرم‌افزار به فرایندی گفته می‌شود که طی آن، یک تصویر کلی و جامع از محصول نهایی مجسم می‌شود. طراحی نرم‌افزار پروژه‌ای است که نیازمند صرف زمان، پول و تلاش بسیاری است و به همین خاطر بیشتر مشتریان ترجیح می‌دهند .

پیش از آغاز کار، یک Prototype بصری از محصول نهایی داشته باشند تا با دقت کافی، جزئیات و عملکرد آینده‌ی آن را بررسی کرده و دید مناسبی نسبت به محصولی که می‌خواهند روی آن سرمایه گذاری کنند داشته باشند.

در حقیقت پروتوتایپ نقش یک مدل از نرم‌افزار نهایی که مشتری در ذهن دارد را ایفا می‌کند و ظاهر و عملکرد آن را تا حد مناسبی شبیه سازی می‌کند. پروتوتایپ با توجه به میزان پرداختن به جزییات انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. در طراحی پروتوتایپ و استفاده از آن برای توسعه‌ی نرم‌افزار، با سه شخصیت کلیدی روبه‌رو هستیم:

Prototype مشتری، فرد یا شرکتی که یک نرم‌افزار می‌خواهد و برای طراحی آن به سراغ تیم طراحی نرم‌افزار می‌رود.

طراح یا توسعه دهنده‌ی نرم‌افزار: کسی که با توجه به خواسته‌های مشتری محصول را طراحی می‌کند.

کاربر نهایی: کسی که در نهایت از نرم‌افزار استفاده خواهد کرد.

مزایای استفاده از پرتوتایپ در طراحی سایت

Prototype وقتی طراح سایت برای طراحی پروتایپ وقت می گذارد در واقع به خودش کمک می کند تا آنچه را کارفرما می خواهد اجرا کند نه تصورات ذهنی خود از پروژه را و این به معنای افزایش رضایت کارفرما و افزایش کیفیت محصول نهایی است.

Prototype در کار طراحی سایت به شما این امکان را می دهد که پیش از طراحی نسخه نهایی تمام ایده ها و نظرات را مورد آزمون و سنجش قرار دهید و تنها آنهایی را که کاربردی تر هستند در نسخه نهایی اجرا کنید.با شروع طراحی سایت معمولا یک سری ایده ها به ذهن طراح و صاحب ایده خطور می کند که به جزئیات سایت مرتبط است و اجرای آن ممکن است با اهداف اصلی سایت مغایرت داشته باشد.

پروتوتایپ بنابراین پرتوتایپ در کار طراحی سایت به شما این امکان را می دهد که از ورود ابتکاراتی که طرح را تحت الشعاع قرار می دهد پیشگیری کنید.پرتوتایپ در کار طراحی سایت سبب می شود محصول نهایی از بالاترین کیفیت و اعتبار برخوردار باشد.به این ترتیب در زمان هم به شکل قابل ملاحظه ای صرفه جویی خواهد شد.

معایب استفاده از پروتوتایپ

Prototype اصلی ترین عیب این کار صرف زمان بیشتری برای طرح ریزی پروژه قبل از شروع واقعی تولید است. این موضوع زمانی اهمیت پیدا می کند که مدیران و سهامداران نگران تمام شدن وقت در نظر گرفته شده برای تحویل کار هستند.

پروتوتایپ  اگر کارها درست برنامه ریزی شوند تولید پروتوتایپ زمان زیادی نمی گیرد و در طول مراحل واقعی تولید زمان زیادی صرفه جویی می شود زیرا تولیدکنندگان دقیقا می دانند که چه کارهایی باید بکنند. همان طور که اشاره شد هزینه ی تغر در سایت طراحی شده بیشتر از هزینه ی ساخت پروتوتایپ است.

مشکلی که خیلی از تولیدکنندگان با آن روبرو هستند انتخاب ابزار مناسب و متد مناسب برای تولید Prototype است. ابزارها و متد های زیادی وجود دارد که انتخاب درست از بین آن ها نیازمند تجربه و یادگیری است.

انواع روش‌های تهیه‌ی پروتوتایپ

Prototype روش‌های تهیه‌ی پروتوتایپ به دو نوع عمده تقسیم می‌شوند. روش‌های با دقت بالا و روش‌های با دقت پایین.

Prototype با دقت پایین

Prototype در این روش، کاربردِ نمونه‌ی اولیه یا نمونه‌های مشابه آن، مورد آزمایش قرار می‌گیرد. مثلا ممکن است یک نمونه‌ی ناقص که تنها شامل برخی ویژگی‌های طرح نهایی است مورد آزمایش قرار گیرد، یا نمونه‌ای که از موادی متفاوت از آنچه برای ساخت نمونه‌ی نهایی به‌کار می‌رود، مانند چوب، پلاستیک، کاغذ یا فلز ساخته ‌شده است. پروتوتایپ‌های با دقت پایین، نمونه‌هایی هستند که با هزینه‌ی اندک و به‌سادگی تهیه می‌شوند یا تنها تجمسی از طرح نهایی هستند.

برخی از روش‌های تهیه‌ی Prototype با دقت پایین عبارتند از:

• استوری‌بورد یا طرح مصور داستان؛
• رسم و نقشه‌کشی ساده (البته برخی مانند بیل باکستون (Bill Buxton) پیشگام عرصه‌ی ارتباط انسان و کامپیوتر، نقشه‌کشی را به عنوان روشی برای تهیه‌ی پروتوتایپ قبول ندارند)؛
• پروتوتایپ دسته‌بندی کارت‌ها؛
• جادوگر شهر اُز (پاردایم اُز).

مزیت‌های Prototype با دقت پایین:

• سرعت بالا و هزینه‌ی پایین؛
• امکان ایجاد تغییرات در زمان کم و آزمایش‌های پی‌در‌پی؛
• در دسترس بودن؛
• به‌جای تمرکز بر جزئیات پنهان در حین تغییرات کند و تدریجی، با کمترین هزینه و وقت به طراح دیدی کلی از محصول می‌دهد؛
• فارغ از توانایی و میزان تجربه، هر کسی می‌تواند یک نسخه‌ی ابتدایی از یک محصول تهیه کند و نظر کاربران و طرف‌های درگیر را بسنجد؛
• پروتوتایپ فرایند تفکر طراحی را تقویت می‌کند.

عیب‌های Prototype با دقت پایین:

• به‌اندازه‌ی کافی واقع‌گرا نیست. ابتدایی بودن این پروتوتایپ‌ها باعث می‌شود نتایج حاصل از آزمایش آنها همیشه معتبر نباشد.
• Prototype بسته به نوع محصول‌‌تان ممکن است چنین پروتوتایپی مناسب آزمایش گروه هدف‌تان نباشد. به‌طور مثال اگر محصول‌تان باید متناسب با کاربر، ویژگی‌های خاصی داشته باشد (مثلا محصولی که برای معلولین و افراد با نیازهای ویژه طراحی شده است)، یک نمونه‌ی ابتدایی که همه‌ی ویژگی‌های محصول نهایی را ندارد،‌ نمی‌تواند معیار خوبی برای سنجش واکنش کاربر نهایی باشد.
• چنین نمونه‌هایی معمولا حس اختیار را از مصرف‌کننده می‌گیرند زیرا آنها حین استفاده از نمونه‌ی اولیه باید پیوسته به ارزیاب گزارش بدهند که چطور از محصول نهایی استفاده خواهند کرد!

پروتوتایپ با دقت بالا

پروتوتایپ‌های با دقت بالا از نظر ظاهر و عملکرد شباهت بیشتری به محصول نهایی دارند. به‌طور مثال نمونه‌ی پلاستیکی سه‌بُعدی با اجزای متحرک (که امکان کار با نمونه را به‌شکلی مشابه استفاده از محصول پایانی به کاربر می‌دهند) در مقایسه با یک نمونه‌ی چوبی قابل‌اعتمادتر است. به‌همین شکل، نمونه‌ای از یک سیستم نرم‌ افزاری که با ابزاری مانند Adobe Illustrator ارائه می‌شود، خیلی با دقت‌تر از نمونه‌ای است که روی کاغذ توصیف شده است.

مزیت‌های پروتوتایپ با دقت بالا:

• افرادِ درگیر پیوسته تجسم ذهنی‌شان را در واقعیت می‌بینند و می‌توانند درباره‌ی قابلیت تأمین خواسته‌ها و نیازهایشان تصمیم بگیرند؛
• داده‌های حاصل از آزمایش این نمونه‌ها توسط کاربران اعتبار و کاربردپذیری بالاتری دارند. هرچه پروتوتایپ به نمونه‌ی نهایی نزدیک‌تر باشد، تیم طراحی می‌تواند با اطمینان بیشتری به واکنش کاربر به محصول و برهم‌کنش آنها نسبت به یکدیگر تکیه کند.

عیب‌های پروتوتایپ با دقت بالا:

• پروتوتایپ معمولا زمان طولانی‌تری برای تهیه‌ی آنها نیاز است؛
• هنگام کار با نمونه، کاربران تمایل بیشتری به نظر دادن درباره‌ی ویژگی‌های ظاهری و سطحی دارند؛
• پس از صرف ساعت‌ها و روزها برای تهیه‌ی یک نمونه‌ی دقیق و مشابه محصول اصلی، معمولا طراحان میلی به ایجاد تغییرات جدید نشان نمی‌دهند؛
• پروتوتایپ‌های نرم‌ افزاری معمولا درباره‌ی کیفیت و جذابیت محصول نهایی تأثیر نادرستی بر کاربران می‌گذارند؛
• ایجاد تغییرات در Prototype ممکن است زمان زیادی بطلبد و در نتیجه کل پروژه به تأخیر بیفتد.

با توجه به مزیت‌ها و عیب‌های این دو روش، روشن است که پروتوتایپ‌های با دقت پایین در مراحل آغازین تفکر طراحی به‌کار می‌روند و پروتوتایپ‌های با دقت بالا در مراحل پایانی و پس از اصلاح و ویرایش پرسش‌های آزمون مورد استفاده قرار می‌گیرند.