برنامه نویسی را از کجا شروع کنیم؟

نقطه شروع برنامه نویسی و انتخاب زبان برنامه نویسی مناسب، سوالی است که ذهن همه کسانی که به حوزه برنامه نویسی علاقه مند هستند را درگیر می‌کند. در واقع وقتی راجع به شروع برنامه نویسی و مسیر یادگیری بحث می‌شود سوالات بسیاری در ذهن ما شکل می‌گیرد.

سوالاتی از قبیل:

پردرآمدترین و محبوب‌ترین زبان برنامه نویسی چیست؟

کدام زبان آینده شغلی بهتری دارد؟

از چه چارچوب و کتابخانه‌ای شروع کنم؟

کدام زبان برنامه نویسی کاربردی‌تر است؟

و…

وقتی می‌خواهیم در این زمینه شروع به کار کنیم، سوالات ذکر شده، بحث برانگیز و بسیار داغ هستند؛ چرا که برنامه نویسی دارای حوزه‌ها و تخصص‌های بسیار زیادی است. در نتیجه وقتی فرد برای اولین بار وارد دنیای بزرگ برنامه نویسی می‌شود، به دلیل گستردگی زیاد این حوزه، ممکن است دچار سردرگرمی ‌شوید.

برای این که بهترین زبان و شاخه ی علم برنامه نویسی را انتخاب کنیم، نیاز است با جدیدترین و به روز ترین اطلاعات، توانایی‌ها، کاربردها، ضعف‌ها و محدودیت‌های هر یک از زبان‌های برنامه نویسی را به خوبی بشناسیم. اما قبل از شروع این ماجراجویی، بهتر است به یک سوال کلیشه‌ای پاسخ دهیم!

عملکرد و هدف زبان های برنامه نویسی چیست ؟

یک زبان برنامه نویسی کامپیوتری زبانی است که برای نوشتن برنامه‌های کامپیوتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. برنامه کامپیوتری شامل یک کامپیوتر می‌شود که نوعی از محاسبات را انجام می‌دهد یا الگوریتم خاصی را اجرا می‌کند و همچنین احتمال دارد کنترل و هدایت برخی از دستگاه‌های جانبی مثل پرینترها، دیسک‌گردان‌ها، ربات‌ها و سایر موارد هم به‌وسیله یک برنامه کامپیوتری نوشته شده با یک زبان برنامه نویسی خاص انجام شود.

برای مثال، برنامه‌های نوشته شده با PostScript اغلب به وسیله برنامه دیگری برای کنترل و هدایت یک پرینتر یا صفحه نمایش ایجاد می‌شوند. به‌طور عمومی‌تر، یک زبان برنامه نویسی ، محاسبات لازم را در ماشینی انجام می‌دهد که البته این ماشین در برخی موارد ممکن است انتزاعی باشد.

این مسئله به‌طور عمومی پذیرفته شده است که مشخصه‌های کامل یک زبان برنامه نویسی شامل توصیف‌های احتمالاً ایده‌آل یک ماشین یا پردازنده برای آن زبان می‌شوند. در واقع، در اکثر مضمون‌های کاربردی، زبان برنامه نویسی شامل یک کامپیوتر هم می‌شود؛ بنابراین، زبان‌های برنامه نویسی معمولاً به این شکل تعریف می‌شوند و مورد مطالعه قرار می‌گیرند. زبان‌های برنامه نویسی با «زبان‌های طبیعی» (Natural Language) متفاوت هستند. زبان‌های طبیعی تنها برای تعامل میان انسان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این در حالی است که زبان‌های برنامه نویسی امکان انتقال دستورالعمل‌های مورد نیاز به ماشین‌ها را برای انسان‌ها به‌وجود می‌آورند.

نخستین زبان‌های برنامه‌نویسی چگونه به‌وجود آمدند؟

همانطور که گفتیم، کار با زبان باینری چندان آسان نبود، به همین علت انسان‌ها برای هر دستور یک معادل کلمه‌ای در نظر گرفتند و از آن به بعد به کمک آن کلمات برنامه‌نویسی می‌کردند، که به آن زبان اسمبلی (Assembly) گفته می‌شد.

به عنوان مثال به جای کد 01001101 عبارت SUM را به ماشین تحویل می‌دادند و کامپیوتر زحمت تبدیل این عبارت به معادل باینری آن را بر عهده داشت، اگر تا قبل از به وجود آمدن این زبان رشته‌ی عددی 01001101 نشان‌دهنده‌ی عملیات جمع در کامپیوتر بود، از این پس عبارت SUM برای کامپیوتر معادل 01001101 و به معنای عملیات جمع تلقی می‌شد.

البته که در نهایت تمام این دستورات برای فهم کامپیوتر باید به زبان باینری تبدیل می‌شد، که این فرایند (یعنی تبدیل دستورات اسمبلی به باینری) بر عهده‌ی اسمبلر بود، از آن‌جایی که تبدیل زبان اسمبلی خود احتیاج به پردازش جداگانه‌ای داشت، بنابراین از سرعت کمتری نسبت به زبان باینری برخوردار بود.

به مرور زمان، زبان‌های پیشرفته‌ای خلق شد که امکانات و قابلیت‌های گسترده‌تری را در اختیار برنامه‌نویسان قرار می‌داد، زبان‌هایی مانند سی، جاوا، پایتون و… نمونه‌هایی از این زبان‌ها به شمار می‌آیند، هرچند زبان‌های سطح بالا سادگی و کارایی بیشتری را در اختیار برنامه‌نویس قرار می‌دادند، اما زبان‌های سطح پایین مانند باینری و اسمبلی همچنان از سرعت بیشتری برخوردار هستند، چراکه فرایند تبدیل و کامپایل در آن‌ها وجود نداشته و پردازش کمتری توسط رایانه انجام می‌شود.

امروزه در سیستم‌هایی که احتیاج به سرعت پردازش بالایی دارند، به‌عنوان مثال فضاپیماها، سیستم‌های بیمارستانی یا ربات‌های خاص از زبان‌های سطح پایین‌تر مانند اسمبلی و حتی باینری استفاده می‌شود، اما در برنامه‌نویسی‌های معمولی، مانند اپلیکیشن‌های کامپیوتر، موبایل و وب از زبان‌های سطح بالا استفاده شده و وظیفه‌ی کامپایل یا ترجمه‌ی دستورات برعهده‌ی کامپیوتر گذاشته می‌شود.