امضای دیجیتال چیست؟

گسترش اینترنت و به دنبال آن، کسب و کارهای آنلاین و تعاملات الکترونیک، در کشور ما، علاوه بر مزایایی که داشته، همچون هر پدیده دیگری، مشکلات و چالش های خاص خود را نیز به همراه داشته است. یکی از این مشکلات، این مساله بوده، که آیا اسنادی که به روش الکترونیکی صادر و میان اشخاص، رد و بدل می شوند، قابل انتساب به صادرکننده آن هستند؟ و اینکه، در صورت بروز اختلاف میان طرفین، اعتبار این اسناد، همچون اسناد کاغذی، نظیر استشهادیه، در محاکم، مورد پذیرش قرار می گیرد؟

در راستای حل این مشکلات و پاسخ گویی به این دغدغه ها، قانون گذار، قانون تجارت الکترونیک را در سال 1382، تصویب نمود و با تعریف امضای دیجیتال، اعتبار این نوع از امضا را به رسمیت شناخت. مطابق ماده 2 این قانون: « ‌امضای الکترونیکی (Electronic Signature)، عبارت از هر نوع علامت ‌منضم شده یا به نحو منطقی، متصل شده به ‌داده پیام است که برای شناسایی امضا کننده ‌داده پیام، مورد استفاده قرار می ‌گیرد.» همچنین، به موجب ماده 7 قانون تجارت الکترونیک، در هر مورد که قانون، وجود امضا را لازم بداند، امضای دیجیتال، کافی خواهد بود.

بنابراین، همانطور که ملاحظه می کنید، امضای دیجیتال یا الکترونیکی و اعتبار آن، در قوانین کشور ما پذیرفته شده و لذا، بحثی در مورد اعتبار این نوع از امضا وجود ندارد. اما، در پاسخ به این سوال که امضای دیجیتال چیست؟ باید گفت، به طور کلی، هنگامی که صحبت از امضای دیجیتال می شود، سه نوع از امضای الکترونیکی، متصور می باشد که عباتند از :

اولین نوع از امضای دیجیتال، ناظر بر اسکن کردن امضای یک شخص و کپی کردن آن در پایین مدارک شرکت‌ ها و سازمان ‌ها می باشد. به عنوان مثال، در یک دادگاه حقوقی، امضای رئیس دادگاه، اسکن شده و در پای نامه های مربوطه، کپی می شود. همچنین، کپی کردن امضای الکترونیکی اسکن شده رئیس یک شرکت، در پایین نامه های شرکت، مثال دیگری، از این نوع از امضای الکترونیکی می باشد.

دومین نوع از امضای دیجیتال، امضا با قلم نوری بر روی صفحه لمسی مخصوصی است که سیگنچر پد یا پد امضا، نامیده می شود. در این نوع از امضای دیجیتال، شخص، با استفاده از یک قلم الکترونیکی، یک صفحه لمسی را امضا کرده و این امضا، در پایین سند مربوطه، درج می شود. نمونه این نوع از امضای الکترونیکی را می توان در امضا کردن دادخواست و شکوائیه ها در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مشاهده نمود.

اما نوع سوم از امضای دیجیتال، که در این مقاله مدنظر ما بوده و قصد داریم در مورد سامانه، هزینه و نحوه دریافت آن، صحبت نماییم، امضای دیجیتالی است که شباهتی با نوع اول و دوم ندارد. این امضا، در واقع، از یک نام کاربری و رمز عبور، تشکیل گردیده که در سیستم های مربوطه، به نام صاحب امضا ثبت می شود.

 به دنبال ثبت این اطلاعات، یک گواهی، برای دارنده امضای دیجیتال، صادر شده که همچون کارت ملی، معرف هویت وی و اصالت امضای او در فضای مجازی می باشد.

امضای دیجیتال یا الکترونیکی، درنوع سوم، کاربردی شبیه امضای دستی و اثر انگشت دارد؛ با این تفاوت که یک نام کاربری و رمز عبور بوده که روی یک سند الکترونیکی، نظیر قرارداد الکترونیکی یا نامه اداری، درج شده؛ قابل انکار از سوی صادرکننده آن و قابل جعل نمی باشد و همچنین، با استفاده از گواهی امضای دیجیتال، به راحتی می توان هویت صادرکننده آن را تشخیص داد.

 این امضا، کاربردهای گواناگونی داشته، که امضا کردن قرادادهای الکترونیکی و امضا فرم در سامانه های مختلف، همچون سامانه عملیات الکترونیکی سازمان مالیات کشور و ثبت الکترونیکی ازدواج، از کاربردهای مهم آن می باشد.

در امضای الکترونیکی، از فرآیند رمزنگاری و دو عدد طولانی استفاده می شود. یکی از این دو عدد، کلید عمومی بوده و عدد دیگر، کلید خصوصی می باشد. کلید عمومی، در اختیار سایر افراد هم قرار دارد، اما کلید خصوصی، برای حفظ اطلاعات دارنده امضا، باید حفظ و نگه داری شود. درست، مانند کارت بانکی که شماره کارت را می توان در اختیار سایر اشخاص قرار داد، اما شماره رمز، باید از دسترسی سایر افراد، غیر از دارنده کارت، محفوظ بماند.